Jan Stassen - Sluitertijden (1986)

 

 

 

Debuut van Jan Stassen: Venus in kant

 

Het aantal goede vertellers onder de Nederlandse schrijvers is met één gestegen door het debuut van Jan Stassen. En dat terwijl de achterflap toch het ergste deed vermoeden: "De roman Sluitertijden toont momentopnamen uit het leven van Leon Lahey, maar evenzeer van een tijdperk: het Nijmegen van de late jaren zeventig. De jaren van de krakersoorlog in de Piersonstraat, en de dood van John Lennon. En tegelijkerijd momentopnamen van een milieu en een generatie".

Na zo'n flaptekst hoef je eigenlijk al niet meer. Het lijkt wel alsof tegenwoordig elk half jaar zijn eigen generatie kent. Maar Sluitertijden bleek gewoon een goede roman over een paar bijna-dertigers in de nadagen van het IK- Tijdperk. De idealen die ooit even richting gegeven hebben aan hun leven zijn weg, maar het bestaan is nog steeds makkelijk: het geld ligt op straat, de kroegen zijn open en de bedden breed. Leon Lahey heeft een blauwe maandag natuurkunde gestudeerd maar knapte al snel af op de teleurstelling dat het vak bepaald niet zo exact was als hij had gedacht: "Er klopte geen barst van zijn meetresultaten, noch van die van Erik, noch van die van iemand anders. Iedereen zocht ouderejaars op om de uitkomsten te achterhalen die hadden moeten verschijnen. Metingen die niet op de grafieklijn liepen, werden overgedaan tot ze wel op de lijn lagen. Omdat dat soms lang duurde, verzon je ook wel eens wat."

Leon stapt over naar de schilderkunst. Hij werkt aan grote panelen waarop hij fotoseries van een beweging naschildert en levert daarbij het soort theoretisch adagium waarin beeldende kunstenaars uitblinken. Het geld komt binnen door de handel in soft drugs die hij samen met zijn vriend Matt bedrijft. Intussen peinst hij over wat hij eigenlijk met zijn leven wil en dat het hoog tijd wordt om het grote geld, de roem en de liefde eens serieus na te jagen.

In het levensjaar dat Sluitertijden bestrijkt gaat het uiteindelijk vooral om liefde, waartoe Leon eigenlijk niet in staat blijkt te zijn. Hij heeft een verhouding met Eliane, de vrouw van zijn vriend en partner Matt (die het ruimhartig toestaat, moderne mensen onder elkaar) en een groot deel van de roman gaat over het spel van afstoten en aantrekken. Jezelf binden, toegeven dat je niet zonder de ander kunt, is het laatste wat Leon zou willen en zijn dagen zijn gevuld met het bewijzen dat hij haar niet nodig heeft. Zodra zij zich terugtrekt moet hij weer van alles verzinnen om haar aandacht en jaloezie op te wekken.

Een spel van kat en muis, met sex als enige doel, waarbij Stassen zich een uitmuntend beschrijver van het genot toont: "Hij wil het kanten bloesje dat ze er over heen draagt losknopen, maar ze houdt hem tegen en trekt alles tegelijk over haar hoofd. Het kluwen blijft op het hoogste puntje haken aan iets in haar haar en even staat ze met grote donkere tepels ongeduldig te wrikken zoals de Venus van Milo had moeten zijn, zonder hoofd, maar met armen en benen. Hij staat op. Het ligt aan het papegaaiespeldje dat de kant heeft verstrikt. Voorzichtig leidt hij de stof erlangs. Dan draagt hij haar naar het bed, waar ze haar spijkerbroek uitdoet en op hem wacht, op haar buik, glurend over haar schouder hoe hij zich uitkleedt."

Sluitertijden is geen diepgravende roman, dat kan ook bijna niet met personages die zo stereotiep zijn en sterke emotie mijden: kwaadheid blijft beperkt tot lichte ergernis, wanhoop wordt opgevangen door een plaat van Dylan, liefdesverdriet bestrijd je door iemand in het café op te pikken, Weltschmerz door een joint. Jan Stassen beschrijft het vaardig, in hoofdstukjes van telkens één dag uit het leven van Leon. Halverwege de roman zakt het tempo wat in, maar dan treedt het vertellersinstinct in werking en belandt Leon in een spannend dealers-avontuur in Turkije. Stassens schrijfstijl is trefzeker en plezierig ironisch waar dat nodig is, zijn dialogen zijn voortreffelijk, zijn timing in het toedienen van informatie en het uitwerken van de karakters zijn voor een debutant opmerkelijk goed.