Lezers die niet houden van indringende gedachtewisselingen over dood en leven, over trouw en ontrouw, over kunst en vliegwerk en al het andere dat er is tussen hemel en aarde, kunnen Theodor Holman’s novelle Als de liefde beter niet ter hand nemen. Tenzij men wil leren hoe dat moet, want Holman is daar een meester in, zoals lezers van zijn columns in Het Parool en De Groene Amsterdammer weten. In de loop van de jaren heeft Holman een indrukwekkend oeuvre bij elkaar geschreven met Het blijft toch familie als vermoedelijk meest bekende roman. Dat verhaal gaat over zijn ouders die – getraumatiseerd door hun oorlogservaringen in Nederlands-Indië – in Nederland nooit hun leven goed op de rails konden krijgen en daardoor hun kinderen ook geen gelukkig gezinsleven konden bieden.

 

Er nog iets van maken

Dat onverwerkte Indische verleden is de rode draad in Holman’s werk, maar in Als de liefde koos hij voor een ander spoor: de verlangens van de ouderdom. Begrafenisondernemer Henk heeft jaren geleden het uitvaartcentrum van zijn vader overgenomen maar besluit als hij wat ouder wordt dat te verkopen.
‘Mijn vader en ik hadden beiden de naargeestige neiging op latere leeftijd het leven volkomen zinloos te vinden. Dat was ook de reden dat ik besloot om de zaak eerder van de hand te doen. Ik moest er nog wat van zien te maken.’
Hij heeft een Volkswagen bus gekocht en omgebouwd tot een ‘gerieflijke maar zeer kleine eenkamerwoning. Ik wilde domweg wat rondrijden in de wereld. Musea bezoeken, boeken lezen bij een meer of met een bos als uitzicht en lekker eten.’ Behapbare wensen en het eerste ritje (naar Texel) belooft veel goeds: ‘ik sliep op een camping waar ik de wind als een vrouwenkoor rustgevend maar smekend om de auto hoorde suizen’. En dat maakt een andere behoefte wakker.

 

Op zoek naar een vrouw

Henk is twaalf jaar geleden gescheiden van zijn vrouw Inge toen die verliefd werd op een ander en met haar nieuwe man naar Frankrijk verhuisde. Een lieve dochter heeft hij aan dat huwelijk overgehouden, meer eigenlijk niet. Ex-vrouw Inge is inmiddels alweer zes jaar dood en Henk besluit het zoeken naar een nieuwe gade hoog op zijn bucket list te zetten. Hij wordt lid van een dating site, wat in eerste instantie weinig succes oplevert: ‘Niet één vrouw van 24 schreef namelijk: “Ik zoek een rustige ex-uitvaartondernemer van een jaar of zestig met een verbouwde Volkswagen.”’ 

Maar na enige tijd krijgt hij langs deze weg toch contact met Carine, de weduwe van iemand die hij als begrafenisondernemer naar zijn laatste rustplaats heeft gebracht. Ze was onder de indruk van zijn medeleven bij die gelegenheid en wil hem graag ontmoeten. Er groeit verliefdheid tussen het tweetal. Maar dan brengt het lot Henk in contact met een oude vlam. Hij heeft ooit de kunstacademie doorlopen en is daar een randfiguur geweest in een groep jonge ambitieuze kunstenaars, van wie de mooie Esther het stralende middelpunt was. Tussen alle verhitte discussies over kunst door sliep ze met iedereen, dus ook met Henk, maar hij heeft nooit het gevoel gehad dat ze echt iets voor hem voelde. En omdat hij sterk twijfelde over zijn artistieke gaven koos hij er voor om zijn vader op te volgen en begroef zijn artistieke dromen.

 

Trouwen en sterven

Nu, veertig jaar later, is Esther een beroemde beeldend kunstenares. Maar ze lijdt aan ALS, zal binnen enkele maanden sterven en wil Honk (zoals ze Henk  noemt, omdat hij voor haar het symbool was en is voor ’thuis’) weer in haar leven hebben. Hun relatie herleeft alsof er geen veertig jaar voorbij gegaan zijn en Henk geniet – ondanks de nabije dood van zijn lief – weer van hun gesprekken over leven en dood, over trouw en ontrouw, over kunst- en vliegwerk en al het andere dat er kan zijn tussen hemel en aarde. 

‘”Ha, daar is mijn Honk weer. Jij houdt niet van dat kunstenaarsgelul, hè?”
“Ik ben er nooit beter van geworden.”
“Je hield wel van praten.”
“Mondjesmaat.”
“Woorden zijn goden! Woorden zijn placebo’s.”’

Esther wil met hem trouwen op de dag dat zij ook – door euthanasie – uit het leven zal stappen. Gaat Honk daarin mee? Of kiest hij toch voor Carine? In het laatste deel van Als de liefde wordt die vraag beantwoord. Een mooie, goed geschreven, wat melancholieke novelle. Holman op zijn oude dag.

 

(Deze recensie verscheen op de site van Literair Nederland, 9 december 2022)