Monika Sauwer – Vluchtpogingen 1934-1940 (2021)

 

Wie het werk van Monika Sauwer (pseudoniem van Yolande Nusselder) kent, weet dat familieleden er vaak een rol in spelen. Haar actieve opa Boet (arts in Maassluis) was in Huis en hemel (1986) prominent en de laatste levensjaren van haar vader waren de basis voor haar roman Het raadsel vader (2011). Na de dood van haar ouders kwam ze in het bezit van een groot aantal brieven die haar moeder aan haar vader schreef in hun verlovingstijd en in de eerste jaren van hun huwelijk, tijdens en na de oorlog. Die brieven en andere documentatie werden het materiaal voor Een liefde in 1945 (2014) en ook voor Héloïse en het inwonen 1947-1952.

In het zojuist verschenen Vluchtpogingen 1934-1940 is de vader van Sauwers, Simon de hoofdpersoon. Op het omslag staat een foto van het legendarische KLM-vliegtuig De Uiver dat – deelnemend aan de race London- Melbourne – in 1934 boven Australië in een storm terecht kwam en een noodlanding kon maken dankzij de bevolking van het dorp Albury die een weiland met autolampen verlichtte. De foto komt uit de vliegboeken die Simon als kind met zijn vader maakte en na diens vroege overlijden aan tbc, in zijn eentje volschreef en volplakte met krantenfoto’s en verhalen over vliegtochten. Want hij zou later piloot worden.

 

Oorlogsdreiging

De roman speelt in de jaren 1934 – 1940 en Simon is dan in de leeftijd van twaalf tot achtien jaar, een eenzame jongen in het door vrouwen (oma, moeder, zus) overheerste gezin. Nederland was in de Tweede Wereldoorlog neutraal en wilde dat ook blijven. Toch begint het besef door te dringen dat het ditmaal mogelijk niet zal lukken. Alhoewel zijn vader hem op het hart heeft gedrukt dat hij ‘de man in huis’ moet zijn na zijn overlijden, voelt Simon zich dat bepaald niet. Naast de vliegtuigen-passie heeft hij maar één hobby: zijn marionettentheater en het maken van de poppen voor dat spel.

Simon leert pas uit zijn schulp te kruipen als hij verliefd is geraakt op Petra, de dochter van een KLM-piloot. Zij is wat zijn moeder noemt ‘een wilde meid’, en dat zij ook op hem valt, verbaast en verblijdt Simon zeer. Als de oorlogsdreiging groter wordt vat zij het plan op om naar Italië te reizen, waar haar vader gestationeerd is. En ze wil dat Simon met haar mee gaat. Hij twijfelt, de ‘man in huis’ kan toch niet zo maar vertrekken? En hij heeft ook net een oproep voor het leger gehad. Sauwer heeft zich grondig verdiept en ingeleefd in de werkelijkheid van de jaren dertig bleek al bij haar vorige romans die gebaseerd waren op het leven van haar ouders. Zij brengt die periode perfect tot leven.

 

De vluchtpoging

Aan Sauwers tekentalent (te zien in enkele jeugdboeken die zij zelf illustreerde) is het mogelijk te danken dat zij een scherp oog en geheugen heeft voor kleine details en aan haar schrijftalent dat ze die ook perfect weet te verwoorden. Aan het slot van de roman staan Simon en Petra klaar om aan hun vluchtpoging te beginnen.

‘Op het eerste perron van station Utrecht stond hun trein al klaar, de machtige loc van de Reichsbahn onder stoom, sissend van opgekropte spanning, het zwart op gele embleem van de Duitse adelaar op elke wagon.’ 

‘Sissend van opgekropte spanning.’ Wie zo kan schrijven verdient veel lezers. Of Simon ook echt instapt zullen zij dan te weten komen.

 

(Deze recensie verscheen op de website van Literair Nederland, 13 januari 2022)