Maarten Asscher - De meteoriet en het middagdutje (2021)

 

Rudy Kousbroek was een meester in het associatief filosoferen over foto’s die hem intrigeerden, en hij liet dat zien in drie boeken met zwartwit-foto’s die hij voorzag van een korte of langere mijmering. Zoals over het gevoel dat hem bekroop bij het kijken naar de foto van een voort sjokkend paard: hij vond dat het liep en keek alsof het naar zijn executie op weg was. En als de lezer goed keek, zag hij dat Kousbroek gelijk had. Fotosynthese is de naam die Kousbroek gaf aan deze combinatie van foto en tekst. De  fotosyntheseboeken die Kousbroek maakte (Opgespoorde wonderen, 2003, Verborgen verwantschappen, 2005 en Het raadsel der herkenning, 2007) zijn moeilijk te overtreffen. Maar Maarten Asscher komt een heel eind in zijn fotosyntheseboek De meteroriet en het middagdutje.

 

Persoonlijke benadering

Natuurlijk is de benadering van zo’n fotosynthese persoonlijk. Terwijl Kousbroek vooral de neiging had zijn fantasie los te laten op de afbeelding en primair lette op het gevoel dat hij bij het kijken kreeg, is Asscher meer bezig de merkwaardigheden te ontdekken die in de foto schuilgaan of die er de achtergrond van vormen. Een goed voorbeeld is de foto van een Amerikaanse vrouwelijke Siamese tweeling waarvan er één in het huwelijk wil treden en de ander wat sip terzijde staat, onlosmakelijk met haar zus verbonden dankzij een gemeenschappelijke bloedstroom. Asscher zoekt uit hoe de treurige levensloop van dit tweetal eindigde met het op 60-jarige leeftijd (vrij oud voor een Siamese tweeling) overlijden van de een en pas enkele dagen later de ander. Hij eindigt het relaas met de zin:’Die paar dagen verschil, toen de een al overleden was en de ander nog niet, daar probeer je niet aan te denken, wanneer je naar deze foto kijkt.’

Asscher legde zichzelf bij het schrijven de beperking op dat de tekst 800 woorden moest zijn, een lengte waarmee hij goed uit de voeten kan, al zal het soms een beperking geweest zijn en soms toch een te royaal jasje voor het onderwerp.

 

Meteoriet door het plafond

Het omslag toont zes in pak gestoken heren, waaronder Asschers overgrootvader en kunsthandelaar Benjamin Asscher die een onbekende Rembrandt ontdekte en met deze vijf collega’s tijdens WO I naar de Verenigde Staten voer (geen ongevaarlijk onderneming) om daar voor veel geld het doek te verkopen. De heren poseren met een speelgoedboot en een teddybeer en Asscher verdiept zich in de vraag waarom zij deze attributen in de afbeelding toonden.

De titel van het boek, De meteoriet en het middagdutje is gebaseerd op een minder raadselachtige foto dan die van de zes heren, want daar staat de vrouw op die op 30 november 1954 een middagdutje deed toen een ruim vier kilo wegende meteoriet door haar plafond viel en haar een blauwe plek in haar linkerzij bezorgde. Voor zover bekend de enige keer ooit dat een meteoriet een mens raakte.

Asscher verzamelde 40 jaar lang foto’s die hem intrigeerden, uit de keuze die hij maakte voor deze vijftig syntheses is af te leiden dat niets hem te gek of te gewoon is, als het maar een aspect heeft waar hij als kijker gefascineerd door kan raken. Van honderd koks op het dak van een hotel in New York tot een foto van het rommelige bureau van Einstein, een dag na zijn overlijden genomen. En die fascinatie leidt dan telkens tot boeiende teksten. Mooie bundel.

 

(Deze recensie verscheen op de website van Literair Nederland, 13 oktober 2021)