Amos Oz, co-auteur Shira Hadad – Wat is een appel? (2019)

 

Op de vraag waar zijn verhalen vandaan komen antwoordt de Israëlische schrijver en vredesactivist Amos Oz: 
’Wat is een appel? Waar is hij van gemaakt? Water, aarde, zon, een appelboom en een beetje mest. Maar hij lijkt op niets van dat alles. (…) Zo is het ook met een verhaal. Het is ongetwijfeld gemaakt van een totaal aan ontmoetingen, ervaringen en observaties.’ 
Het is een van de vele uitspraken van Amoz Oz (1939 – 2018) in de gesprekken die hij had met zijn Israëlische redacteur Shira Hadad tijdens en na hun samenwerking bij het uitbrengen van zijn roman Judas (2014). 
Die gesprekken zijn opgenomen, uitgewerkt en geredigeerd en vormen de hoofdstukken van een mooi zelfportret van de Israëlische schrijver.

De hoofdstukken zijn naar onderwerp gerangschikt en Oz vertelt onbeschroomd over zijn eenzame jeugd, de zelfmoord van zijn moeder, het kibboetsleven, de seksualiteit aldaar, de toename – bij het ouder worden – van humor en relativering in zijn boeken en ten slotte de onvermijdelijk naderende dood. Ook zijn positie als voorstander van de twee-landen-oplossing in het steeds meer verhardende politieke klimaat in Israël komt uitvoerig ter sprake.

‘Eigenlijk heb ik altijd proberen te praten tegen Edith, de vrouw van Archie Bunker uit de televisieserie All in the family. Archie was een soort buurt-Donald Trump, die altijd racist zal blijven en alles met geweld zal willen oplossen. Zijn dochter Gloria en schoonzoon Michael zullen altijd gematigd en verlicht zijn en hoefden dus niet te worden toegesproken . Alleen Edith, door velen herinnerd als een belachelijke domme gans – juist zij staat af en toe open om overtuigd te worden, dan weer de ene kant op, dan weer de andere. (…) tot haar wendde ik me in mijn artikelen, tot haar sprak ik toen ik me nog liet interviewen en in discussie ging op tv.’

Het meest wordt in Wat is een appel gesproken over het schrijven, waar Oz zijn eigen routines bij heeft; elke ochtend vroeg startend en kladje na kladje na kladje schrijvend en weggooiend tot hij iets geschreven heeft dat hem bevalt. Maar ook dat hoeft niet de definitieve versie van die scène te zijn, alles kan eindeloos herschreven worden. En eventueel zelfs na jaren arbeid toch weggegooid. Tevreden is hij eigenlijk nooit, maar je moet er als schrijver op een gegeven moment in berusten dat je niet beter kan dan wat er voor je ligt als eindproduct.

‘Weet je Shira, in elk boek zitten ten minste drie boeken: het boek dat jij hebt gelezen, het boek dat ik heb geschreven, dat noodzakelijkerwijs anders is dan het boek dat jij hebt gelezen, maar er is nog een derde boek: dat is het boek dat ik had geschreven als ik genoeg kracht had gehad. Genoeg vleugels. Dat boek, het derde, is het beste van de drie. Maar op de hele wereld is er behalve ik niemand die dat boek kent en behalve ik niemand die erom rouwt.’
Wat is een appel is een indrukwekkend afscheidsinterview geworden van een groot schrijver die niet alleen dacht met zijn hoofd, maar ook met zijn hart.

 

(Deze recensie verscheen eerder op de website van Literair Nederland, 13 november 2019)