Martin Schouten - Buster Kafka (2017)

Het lot van een niet-joodse jood

Een Nederlander, Carl de Ruiter komt naar jaren in de USA terug in Amsterdam en hoopt daar een vriend te hervinden die hij kende van de vele avonden doorgebracht in een kroeg genaamd Het Gewicht. En eigenlijk ook de vriendin die helaas voor die vriend koos en misschien wel de reden was waarom hij Nederland verliet. De vriendin vindt hij terug, de met haar getrouwde vriend is spoorloos. Als hij mag logeren bij de echtgenote vindt hij op de laptop van de verdwenen vriend een dagboek.

Daarin filosofeert de vriend, Enzo Krijgsman, over literatuur en film en de gelijkenissen die het werk van Franz Kafka en Buster Keaton voor hem hebben. Maar tussen die notities door gaat wat hem en zijn gezin overkomt een steeds belangrijker rol spelen in het dagboek.

Enzo is naast zijn werk als leraar Duits ook schrijver. Zijn eerste roman getiteld De Heesakkers had weinig succes, maar de tweede (Het lege theater) wordt een bestseller. Het gaat over de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam en het lot van die rampzalige plek na de oorlog, als het in verval is geraakt en kinderen er spelen. Eén van die kinderen, Sander genaamd is de joodse hoofdpersoon naast een oude jood, Sam de Wolff die het theater tot een gedenkplaats wil maken. De roman verkoopt goed, wordt vertaald en een verfilming gloort. Maar dankzij dit succes gebeurt er iets dat het leven van Enzo rampzalig gaat beïnvloeden. Bij een televisie-documentaire over het boek laat hij zich aanleunen dat het verhaal van Sander zijn eigen verhaal is, en dat hij dus joods is. Hij laat zich zelfs met een keppeltje fotograferen.

Wat begon als een onschuldig leugentje-om-bestwil wordt een affaire waarbij hij aanvallen te verduren krijgt van zowel joodse als niet-joodse zijde. En erger nog, zijn dochter die op een 'zwarte' middelbare school zit, wordt gepest om haar jood-zijn.

De afloop van dit drama verklappen zou zonde zijn van de inspanning die Martin Schouten zich getroost heeft om van Buster Kafka een roman te maken die tot het eind de aandacht van de lezer vast houdt. Verteller Carl de Ruiter verdwijnt bijna geheel uit het verhaal als hij het dagboek van zijn oude café-vriend vindt en daaruit 80 boekpagina's citeert. Na dit omvangrijke citaat komt Carl weer terug in beeld als hij op zoek gaat naar Enzo en méér over hem te weten komt.

Een ongebruikelijke aanpak voor een roman, maar het werkt en dat is het vermelden waard.

Martin Schouten heeft een lange loopbaan als journalist gehad (NRC, Haagse Post, Volkskrant) en daaraan mogelijk de mooie droge schrijfstijl overgehouden waarin Buster Keaton is geschreven. Het verhaal staat voorop en de lezer wordt niet afgeleid wordt door literaire vergelijkingen of andere verbale hoogstandjes. Dat scheelt ook een hoop ruimte, want de roman telt slechts 138 pagina's. Maar dat is méér dan genoeg voor een verhaal dat je van begin tot eind boeit en waarin en passant ook nog veel wordt verteld over Franz Kafka en Buster Keaton, die hun naam leenden aan deze roman.

(Deze recensie verscheen eerder op de site van Literair Nederland, 28-07-2017)

~~~~~~~~~~~~~~~~~

Buster Kafka

Martin Schouten

Verschenen bij: NBC - Gibbon

ISBN: 9789491363733

64 pagina's