De wet van Murphy

Ik hou van reizen, maar de lol is er een beetje van af sinds ik bij het begin van elke vliegreis in spreidstand moet staan terwijl een terreurbestrijder mij onzedelijk betast. Want dat verhaal over die metalen schroeven in het enkelbot, dat kan iedereen wel vertellen zie ik hem denken. Deze veiligheidsbeambte behoort tot een snelgroeiende branche die z'n bestaan te danken heeft aan angst voor terreur.

Hoeveel zullen het er langzamerhand zijn? De bewakers, de afluisteraars, de email-analysten, maar ook hun opleiders, hun bazen, de ontwerpers en fabrikanten van de hardware en software die nodig zijn. En dan ook degenen die het materiaal moeten aanleveren voor de terreurbranche: de bankbedienden die lijsten moeten maken van verdachte transacties, de vliegmaatschappij-employees die tijdig de passagierslijsten moeten doorgeven.
Honderdduizenden zullen het er inmiddels zijn en het zal miljarden kosten. En al deze functionarissen hebben er belang bij dat de vrees voor terreur blijft bestaan, want zonder onze angst hadden zij geen baan. Kijk je naar het aantal slachtoffers van terreurdaden, dan rechtvaardigt dat op het eerste gezicht niet de grote inspanningen die verricht worden om ze te voorkomen. New York, Bali, Madrid, Londen, dan heb je het wel ongeveer gehad. Een paar duizend doden, heel wat minder dan er aan verkeersslachtoffers vallen. Een dictator zou er zijn schouders over ophalen en zich niet bang laten maken: mensen genoeg, die paar duizend doden kan ik best missen. Daarmee zou de bodem uit de terreurdreiging wegvallen, het zou voor de Bin Laden's geen zin meer hebben aanslagen te plegen.

Maar wij zijn een democratie, waar elk mensenleven telt en wij straffen met ons stemgedrag regeringen af die er niet voor kunnen zorgen dat wij ons individueel veilig voelen. En zo loopt elke democratische regering zich nu dus het vuur uit de sloffen om ons er voortdurend aan te herinneren hoe precair de situatie is en hoe goed zij ons beschermen. Onze angst helpt hen aan de parlementaire macht.
Zo geredeneerd versterken Bin Laden c.s. eigenlijk de democratie die zij aanvallen. Niet slim!
En dat brengt mij op een veel voorkomende misvatting, namelijk dat terreurorganisaties het summum van intelligente planning en utvoering zouden zijn. De Italiaanse en Amerikaanse maffia hadden dat aureool al en dat geldt sinds 2001 ook voor Al Qaida. Maar het is onzin. Iedereen die in een bedrijf werkt kent de wet van Murphy, die inhoudt dat als er bij het uitvoeren van een taak iets fout kan gaan, het vroeg of laat ook zal gebeuren. Meestal vroeg, is mijn ervaring. En dan hebben we het over bovengrondse bedrijven met voor hun taken opgeleide werknemers die bij daglicht en in alle openbaarheid hun werk doen en geregeld symposia en herscholingscursussen volgen.
Als daar al zoveel mis gaat, hoe droevig zal het dan niet gesteld zijn met de efficiëntie van clandestiene organisaties, ook al vóór de invoering van de huidige beveiligingsmaatgregelen?
Probeer maar eens iets voor elkaar te krijgen als je geen instructies op papier kan zetten en alleen via via kan doorgeven wie wat waar en wanneer moet doen om de gewenste explosie te krijgen op het goede moment en de goede plek.
Zo bekeken is het vermoedelijk een bizar en ongelukkig toeval als ooit een terreurdaad echt lukt. De cijfers wijzen dat ook uit. En als dat zo is, waar zijn we dan eigenlijk bang voor?

Deze column verscheen in het tijdschrift Archipel (lente 2008)